Zrozumieć Egipt po Mubaraku

Teraz, gdy Egipt wkracza w nową erę, warto przyjrzeć się jego skomplikowanej i subtelnej sytuacji. Oto kilka przemyśleń w kluczowych kwestiach:

Duch i idee placu Tahrir są żywe i realne, jednak bardzo daleko im od korytarzy władzy. Rewolucyjne idee: rząd służący ludziom, wybór władz przez naród i niezbywalne prawa i godność jednostki przedostały się wreszcie do świadomości szerokich mas społeczeństwa, w szczególności zaś do młodych. W dłuższej perspektywie mogą zdziałać cuda, jednak na dzień dzisiejszy są tylko teorią.

Sąd wojskowy skazał liberalnego blogera Maikela Nabila na trzy lata więzienia.

Rządy wojskowych będą kontynuowane. Żołnierze nie przejęli władzy wraz z odejściem Hosniego Mubaraka dwa miesiące temu. Zrobili to w 1952 roku, gdy Wolni Oficerowie obalili monarchię konstytucyjną. Nastąpiła długa, trwająca bez przerwy 59 lat, sztafeta wojskowych u steru: od Naguiba przez Nassera, Sadata, Mubaraka aż do Tantawiego. Z czasem wojskowi rozszerzyli swoją władzę z dziedziny polityki w dziedzinę ekonomii, produkując wszystko od telewizorów po oliwę z oliwek i kontrolują teraz dużą część egipskiego majątku. Żołnierze zbytnio przyzwyczaili się do władzy i dobrego życia, by teraz oddać je za nic. Posuną się do wszystkiego, byle tylko móc dalej rządzić: usunięcie Mubaraka, wsadzenie jego synów do więzienia, zdelegalizowanie jego partii politycznej, represje.

Wojsko nie jest instytucją świecką. Od korzeni ruchu Wolnych Oficerów w latach trzydziestych po niedawne potwierdzenie pozycji Szariatu jako "głównego źródła ustawodawstwa" egipscy wojskowi zawsze reprezentowali orientację islamistyczną. Ruch Wolnych Oficerów wywodzi się z wojskowego skrzydła Bractwa Muzułmańskiego i od lat konkuruje ze skrzydłem cywilnym. Jak wykazała Cynthia Farahat w Middle East Quarterly ich rywalizacja "winna być rozumiana nie jako spór między dyktaturą autokratyczną i świecką a islamistyczną, lecz jako spór między dwoma ideologicznie podobnymi, jeśli nie identycznymi grupami wywowdzącymi się z tego samego źródła".

Bractwo muzułmańskie nie jest tak silne, jak wskazywałaby na to jego reputacja.

Bractwo Muzułmańskie nie jest potęgą. Organizacja ta boryka się z licznymi problemami. Po pierwsze promujący przemoc i niecierpliwi islamiści go nienawidzą. Al-Kaida niedawno potępiła Bractwo za wzięcie udziału w wyborach i próbowała ośmieszyć określając jej drogę jako "świecką i błędnie wiązaną z islamem". Po drugie, Bractwo ma słabe podstawy. Hesham Kassem z Egipskiej Organizacji Praw Człowieka ocenia, że nie liczy sobie ono więcej niż 100 tys. członków w kraju o 80 milionowej populacji. Oznacza to, że "nie jest to tak naprawdę organizacja powszechna", a raczej instytucja czerpiąca korzyści z bycia tolerowaną. Udział w rzeczywistej rywalizacji politycznej powinien zmniejszyć znaczenie Bractwa.

Wreszcie, by w pełni zrozumieć egipską politykę trzeba przyjrzeć się charakterystycznej bliskowschodniej podwójnej grze (która ma miejsce w Iraku i Syrii) między wojskiem a islamistami. Zwróćmy uwagę na jej sprzeczne elementy:

Rutynowa współpraca między wojskiem a islamistami. Jak zauważa Farahat wojsko "subtelnie współpracowało z islamistami przeciwko bardziej demokratycznie nastawionej części społeczeństwa i przeciwko mniejszościom religijnym, w szczególności Koptom". Jeden z wielu przykładów: Konferencja na temat praw człowieka, krytykująca sądzenie cywilów przed sądami wojskowymi, która odbyła się 14 kwietnia została dwukrotnie przerwana. Raz przez oficera, który obawiał się obecności "nieskromnych kobiet" i ponownie przez islamistów zaniepokojonych krytyką wojska. Kto jest kim? Ich role stały się wymienne. Nowe wojskowe kierownictwo pozwoliło islamistom zakładać partie polityczne i wypuściło członków Bractwa z więzień. Mohamed Badei przywódca Bractwa, chwalił siły zbrojne i poparł marcowe referendum.

Rząd wykorzystuje strach przed Bractwem Muzułmańskim. Wojsko korzysta na obawach islamistycznego przewrotu, zarówno w kraju jak i za granicą. Ta perspektywa ma służyć nie tylko ich ciągłej dominacji w Egipcie, lecz także służyć za wymówkę dla ich licznych wykroczeń i okrucieństw. Wojsko nauczyło się wykorzystywać islamistów jak jo-jo. Mubarak wpuścił w 2005 roku 88 posłów Bractwa Muzułmańskiego do parlamentu – pozwoliło mu to jednocześnie podkreślić niebezpieczeństwa demokracji i uczynić swoją własną dyktaturę niezbędną. Po tym, jak pokazał, co miał na myśli, zezwolił tylko na jednego posła z Bractwa w wyborach z 2010 roku.

W skrócie, choć zarówno nowoczesność myśli z placu Tahrir jak i barbaryzm Bractwa Muzułmańskiego będą miały w przyszłości duże znaczenie, to jak na razie wojsko nie ma zamiaru oddać władzy i wprowadzi tylko kosmetyczne zmiany.