Czy Turcja schodzi na złą drogę?

Na Bliskim Wschodzie, pełnym zamachów stanu i powstań, Republika Turcji wydaje się być modelem dla innych, dzięki swojemu wzrostowi gospodarczemu, systemowi demokratycznemu, politycznej kontroli ze strony wojska i świeckiemu porządkowi.

W rzeczywistości jednak Turcja może być obok Iranu, jednym z najniebezpieczniejszych państw regionu. Oto powody tego stanu rzeczy:

Recep Tayyip Erdoğan tak naprawdę kupił wybory w czerwcu 2011 roku, pompując pieniądze w turecką ekonomię.

Islamiści bez zahamowań: kiedy czterech z pięciu szefów sztabu tureckiej armii nagle zrezygnowało 29 lipca 2011 roku, był to symboliczny koniec republiki założonej w 1923 roku przez Kemala Attatürka. Swoją egzystencję rozpoczęła wówczas druga republika pod przewodnictwem Recepa Tayyipa Erdoğana i jego islamistycznych kolegów z AKP. Wojsko znalazło się pod ich kontrolą a ideolodzy z AKP mogą teraz spokojnie realizować swoje nadzieję na zaprowadzenie w Turcji islamistycznego porządku.

Opozycja jest jeszcze gorsza: jak na ironię, świeccy Turcy są nawet bardziej anty-zachodni niż AKP. Dwie inne partie w parlamencie, CHP i MHP potępiają niektóre z jego trafniejszych posunięć, jak jego podejście do Syrii i decyzję stacjonowaniu w Turcji systemu radarowego NATO.

Groźba zapaści gospodarczej: Turcji grozi zapaść kredytowa, której nie zauważa się ze względu na kryzys w Grecji i gdzie indziej. Jak wykazał już analityk David Goldman, Erdoğan i AKP doprowadzili kraj na skraj finansowej przepaści: powiększyło się zadłużenie bakowe i wzrosło zadłużenie, osiągając niebezpieczny poziom. Dzięki patronatowi partii, polegającemu na udzielaniu krótkoterminowych pożyczek, udało się utrzymać bańkę konsumpcyjną, dzięki której tak naprawdę kupiono wybory w czerwcu 2011 roku. Goldman nazywa Erdoğana "szarą eminencją Trzeciego Świata" i porównuje dzisiejszą Turcję do Meksyku z 1994 roku i Argentyny z 2000, "gdzie krótki boom gospodarczy, finansowany przez krótkoterminowy kapitał zagraniczny, doprowadził do dewaluacji pieniądza i potężnej zapaści ekonomicznej".

Wysłanie Mavi Marmara do Gazy oznaczało międzynarodową prowokację.

Coraz to poważniejszy problem kurdyjski: od 15 do 20 procent tureckich obywateli uważa się za Kurdów, lud o własnej tradycji i historii; chociaż wielu Kurdów już się zintegrowało, to jednak separatystyczna rewolta przeciwko Ankarze, która rozpoczęła się w 1984 roku, niedawno osiągnęła nowy poziom pod bardziej zdecydowanym przywództwem politycznym i dzięki śmielszym atakom partyzanckim.

Erdoğan, bohater arabskich ulic: wpisując się w tradycję Gamala Abdela Nassera i Saddama Husseina, turecki premier słynie z antysyjonistycznej retoryki i próbuje się kreować na arabską gwiazdę polityki. Aż strach pomyśleć jak, uniesiony chwilą, może skończyć.

Szukając zaczepki z Izraelem: Po tym, jak Ankara poparła statek płynący do Gazy w Maju 2010 roku, "Mavi Marmara", którego agresywne zachowanie sprowokowało izraelską odpowiedź, w wyniku której zginęło ośmiu tureckich obywateli i jeden etniczny Turek, rząd turecki notorycznie wykorzystuje ten incydent dla podgrzewania krajowych nastrojów przeciwko państwu żydowskiemu. Erdoğan uznał te ofiary za casus belli i mówi o wojnie z Izraelem "jeśli będzie ona konieczna" oraz ma zamiar wysłać następny statek do Gazy, tym razem z turecką eskortą wojskową.

Wsparcie dla frakcji anty-tureckiej: turecka wrogość odnowiła historycznie dobre relacje między Izraelem a Kurdami i odmieniła dotychczas chłodne stosunki z Grecją, Cyprem a nawet Armenią. Poza współpracą lokalną ta grupa może także utrudnić życie Turkom w Waszyngtonie.

Obejmowanie praw nad rezerwami energii w rejonie Morza Śródziemnego: spółki działające w Izraelu odkryły potencjalnie niezwykle wielkie złoża gazu i ropy na polach Lewiatan i innych, znajdujących się między Izraelem, Libanem a Cyprem. Kiedy rząd Cypru ujawnił swoje plany rozpoczęcia wierceń Erdoğan odpowiedział groźbami wysłania tureckich "fregat, łodzi i [...] sił powietrznych". Ta dysputa, dopiero co rozpoczęta, nosi w sobie zalążki kryzysu na ogromną skalę. Moskwa już wysłała łodzie podwodne w solidarności z Cyprem.

Pole gazowe Lewiatan jest jednym z kilku niedawno odnalezionych złóż między Izraelem a Cyprem.

Inne problemy międzynarodowe: Ankara grozi zamrożeniem stosunków z Unią Europejską w lipcu 2012 roku, gdy Cypr przejmie rotacyjną prezydencję. Siły tureckie przejęły syryjski okręt z bronią. Turcja grozi inwazją północnego Iraku, co pogorszyło stosunki z Bagdadem. Rządy w Turcji i Iranie mogą mieć ten sam, islamistyczny posmak i prowadzić antykurdyjską politykę oraz cieszyć się dobrymi stosunkami gospodarczymi, jednak ich historyczna rywalizacja, sprzeczne systemy rządów i wzajemnie wykluczające się ambicje pogorszyły ich relacje.

Podczas gdy minister spraw zagranicznych Ahmet Davutoğlu twierdzi, że Turcja jest "w centrum wszystkiego", wrogość AKP raczej podminowała jego politykę "żadnych problemów" z sąsiadami; niedługo może dojść do poważnych scysji a nawet do konfrontacji militarnej (z Syrią, Cyprem i Izraelem). Przy rosnących kłopotach gospodarczych ten niegdyś modelowy członek NATO może jeszcze bardziej zboczyć z drogi. Niedługo Erdoğan może zacząć naśladować swojego wenezuelskiego przyjaciela Hugo Chaveza.

I dlatego, obok irańskiej groźby nuklearnej, uważam Turcję na złej drodze za największe zagrożenie w regionie.